venres, 22 de abril de 2011

Mártires de Oseira: In Memoriam

Agora é doado acceder á información destes acontecementos, mais a primeira vez que me acheguei a Oseira, leveime unha gran desilusión. Mentres en Sofán dera cun veciño que foi coma un libro aberto e me puxo ao día no que alí acontecera, aquí foi todo o contrario, ninguén quixo comentarme nada, porque polo visto era mellor deixalas cousas como estaban (sic).

Esta é a relación dos feitos:

O baldaquinado barroco da Igrexa do mosteiro de Oseira foi protagonista dunha das máis sanguentas traxedias de Galicia que comezaba o mil novecentos. Os sucesos teñen a súa orixe en abril de 1908, durante unha visita pastoral do Bispo de Ourense, D. Eustaquio Ilundain e Esteban, quen manda retirar o baldaquino do mosteiro cisterciense de Oseira ante o seu mal estado de conservación. Non contaba o prelado coa recia oposición dos veciños do lugar, que en febreiro de 1909 paralizan calquera intento de desmonte do baldaquino.

Ante a imposibilidade de chegar a calquera compromiso, o bispo vai recorrer ao Gobernador Civil da provincia. Así, en abril de 1909 os carpinteiros chegan a Oseira para retiralo baldaquino, acompañados pola Garda Civil encargada de protexelos. Non se achican os veciños que, armados con fouces e outros útiles de labranza, encérranse na igrexa do mosteiro. Ao non conseguir vencela súa resistencia, a Benemérita fará uso das súas armas, co resultado de sete mortos e doce feridos.

Estes sucesos causaban unha fonda conmoción na Galicia do momento, xa de por si alterada polas campañas agraristas. O xornal ourensán El Miño, que xa viña defendendo a actitude dos veciños, será moi crítico tanto coa Igrexa coma coas autoridades. Agora ben, os sucesos de Oseira, terán pronto unha repercusión maior, chegando ata o Parlamento. No Senado, Eugenio Montero Ríos pronunciou un acendido discurso acusando ó Goberno da traxedia. Por outra parte, os xornais publicados en Madrid faranse eco do asunto, reproducindo os artigos El Miño. Por enriba de todo isto, a matanza de Oseira permaneceu na memoria popular, situación á que sen dúbida contribuíron as coplas de cego escritas para rememorar os sucesos. Finalmente, o baldaquino non sería retirado ata 1925.

O baldaquinado, atribuído a Domingo de Andrade,
antes de ser desmontado
O tenente Salinas da Garda Civil, que mandaba a forza que
fixo fogo sobre os veciños de Oseira, nun claustro do mosteiro

El baldaquinado barroco de la Iglesia del monasterio de Oseira fue protagonista de una de las más sangrientas tragedias de Galicia que comenzaba el novecientos. Los sucesos tienen su origen en abril de 1908, durante una visita pastoral del Obispo de Ourense, D. Eustaquio Ilundain y Esteban, quien manda retirar el baldaquino del monasterio cisterciense de Oseira ante su mal estado de conservación. No contaba el prelado con la recia oposición de los vecinos del lugar, que en febrero de 1909 paralizan cualquier intento de desmonte del baldaquino.

Ante la imposibilidad de llegar a cualquier compromiso, el obispo va a recurrir al Gobernador Civil de la provincia. Así, en abril de 1909 los carpinteros llegan a Oseira para retirar el baldaquino, acompañados por la Guardia Civil encargada de protegerlos. No se achican los vecinos que, armados con hoces y otros útiles de labranza, se encierran en la iglesia del monasterio. Al no conseguir vencer su resistencia, la Benemérita hará uso de sus armas, con el resultado de siete muertos y doce heridos.

Estos sucesos causaban una honda conmoción en la Galicia del momento, ya de por si alterada por las campañas agraristas. El periódico orensano El Miño, que ya venia defendiendo la actitud de los vecinos, será muy crítico tanto con la Iglesia como con las autoridades. Ahora bien, los sucesos de Oseira, tendrán pronto una repercusión mayor, llegando hasta el Parlamento. En el Senado, Eugenio Montero Ríos pronunció un encendido discurso acusando al Gobierno de la tragedia. Por otra parte, los periódicos publicados en Madrid se harán eco del asunto, reproduciendo los artículos de El Miño. Por encima de todo esto, la matanza de Oseira permaneció en la memoria popular, situación a la que sin duda contribuyeron las coplas de ciego escritas para rememorar los sucesos. Finalmente, el baldaquinado no sería retirado hasta 1925.


Cego con violín
Coplas de cego que narraron a matanza. Foi a proba da permanecía deste lutuosos sucesos na memoria popular.

Santísima Madre mía
¡Oh Virgen Inmaculada!
Reina que estas en los cielos
al lado de Dios sentada.

Sobre aquellos pobres seres
que destrozaron las balas
tiende tu bendito manto
de perdón y de esperanza.

Castiga Tú a los culpables
de una tragedia tan bárbara
y devuelve a los de Osera
la paz del alma cristiana.

Quiso el Obispo de Orense
en hora desventurada
del monasterio de Osera
llevarse un altar de talla.

Sostienen el baldaquino
seis ángeles con sus alas
y es dorado ricamente
y orgullo de la comarca.

No quisieron los vecinos
que el Obispo se llevara
aquel altar tan querido
que protegía sus almas.

Pero el Obispo soberbio
sin atender a sus lágrimas
les mandó ocho carpinteros
seguidos por veinte guardias.

Los de Osera se encerraron
en su iglesia venerada
y allí juraron morir
por el altar que adoraban.

Dispararon los civiles
contra las gentes incautas
y se derramó la sangre
en la iglesia venerada.

Cinco hombres quedaron muertos
y una pobre embarazada
y una niña que a la escuela
tranquilamente marchaba.

En los altares pegados
chorreando sangre humana
se veían los pedazos
de las cabezas y entrañas.

Y gritaban los heridos
y las mujeres lloraban
pidiendo amparo y socorro
a la Virgen que adoraban.

¡Cuántos huérfanos dejaron
en la miseria las balas
y cuántos hombres inútiles
brazos y piernas cortadas!

Ya se ha cerrado la iglesia
donde ocurrió la desgracia
y se ha lavado la sangre
pues su altares manchaba.

Sólo falta, Virgen pura,
Virgen piadosa y Santa,
castigues a los autores
que ensangrentaron Tu Casa.

Que nunca sosiego gocen
ni jamás disfruten calma
y purguen en el infierno
tan horrorosa matanza.

Transcrición e fotos: Galicia Século XX

2 comentarios:

  1. Noraboa pola publicación e polo video, oín falar por primeira vez desta historia hai uns días nunha charla de Manuel Gago titulada "Desafios de arqueologia e patrimonio cultural galegos no S.XXI".

    Dende o minuto 15 conta a historia partindo dunha lámina de Castelao na que se lee "¡ Un padrenostriño pol-os que morreron en Oseira, Nebra e Sofán !",

    Neste blog tamén se fala da historia desa lámina:
    https://esmola.wordpress.com/category/historia/page/3/

    ResponderEliminar
  2. Martin, grazas polos teus parabéns!!!

    Xa tiven ocasión de coñecer ese blog.

    A Manoel Gago coñecino cando foi da presentación en Noia doutro dos seus libros: Herdeiros pola forza. E tamén o sigo, porque está interesado en coñecer o emprazamento da Torre de Orseño-Nebra, destruída polos Irmandiños, e da que se conserva parte da cimentación e nun balado unha pedra con unha inscrición que been puidera ser da citada torre.

    No caso de estas masacres, quédame volver outra vez a Sofán, para facer algo parecido xa que a primeira vez que fun tiña unha cámara de carrete, e porque gustaríame poder entrevistar, se mo permiten aos descendentes.

    ResponderEliminar

Os comentarios son libres, só pido sentido.